giovedì 8 agosto 2013

Intervista a su collettivu Arbeschida Sarda “Disterradu sardos contra su colonialismu”

Acabbadas sas intervistas a sos sòtzios indipendentistas de sas Universidades Sardas amus detzisu de dare una mirada a s'emigratzione de sos istudiantes sardos pro cumprender ite nde pensant de sas chistiones polìticas e culturales de sos ùrtimos tempos chi, est siguru, no ant lassadu indiferente calesisiat sòtziu universitàriu, màssimu sos chi s'agatant fora de Sardinna. Amus detzisu de fagher carchi pregunta a Arbèschida, unu de sos sòtzios prus ativos - non petzi, cheret naradu, de su fruntene universitàriu, chi amus a bider como - de s'emigratzione sarda, chi aunit medas esperientzìas ispartas in totu s'Itàlia. Nos at torradu imposta Giuanne Ledda, bortigalesu de 31 annos, laureadu in ingegnerìa informàtica in Pisa e impiegadu in un'impresa pisana chi produit programmas pro internet.

Arbeschida Sarda naschet in su 2009 dae una sintesi de s’esperientzia de “Sos tzirculos contra su G8” de su 2007, annu in su cale si previdiat s’acumprimentu de s’atobiu internatzionale in Sardigna, in s’isula de sa Maddalena.
Intra ‘e sos obietivos bostros b’est semper istadu su e faeddare cun sos Sardos, manteninde vivu unu contatu forte cun sa Sardigna e, in su matessi mamentu, comunicande sa bisione bostra a supra de sas dinamicas sotziales, politicas e culturales de importu pro s’Isula, e chi, in carchi manera, pertocant fintzas s’emigratzione sarda.
Oje, cali sunt sas tematicas chi pessades ser de prus importu e a supra de cali chistiones azzis traballadu de prus?
Cando amos detzisu cun ateros pagos cumpanzos de pesare su collettivu de Arbeschida, dimandandenos tra nois “ite semus” e “ite decidimos de fagher”, nos semus nados subitu chi s’iscopu nostru diat esser bistadu cussu de “faeddare de Sardigna a 360 grados”.
Comente narat su Manifestu nostru e su numene chi amos isseperadu pro su sotziu (“emigrados sardos contra a su colonialismu”) onzi cosa nada, onzi “argumentu” bogadu a campu subr’e sa Sardigna, lu filtramos partinde dae su puntu de vista chi cunsideramos sa Sardigna una terra guvernada in manera coloniale..e chi custa est cosa chi no nos andat bene!
Faghinde custu tipu de tribagliu, chircamos de faeddare unu pagu de totus sos aspetos chi cumportat sa vida in d’una terra isfruttada; chircamos de dare a sos Sardos chi la bivent dae foras sas provas chi s’isfrutamentu coloniale si faghet intender in d’onzi campu de sa vida: in cussu culturale, in cussu ambientale comente in su campu economicu e politicu.
Urtimamente, cun totu sas vicendas de sa gherra contra a su nucleare, de s’incuinamentu industriale in cabu de susu comente in cabu de giosso, de sa gherra chena agabbu contr’a sas bases militares, podimos narrer chi su piùs de sos atopos informativos los amos pesados pro mustrare sos efetos de su devastu ambientale chi semus isperimentande in Sardigna in manera semper piùs pagu cuàda.

In su “manifesto” bostru, faeddaes de comente su processu de omologazione culturale e linguisticu at reduidu, cun su colare e su tempus, a unu fenomenu folkloristicu e a sa conditzione de ispassiu pro sos turistas meda de sas manifestatziones caratteristicas de s’istoria e de sa cultura nostra. A supra de custu, est mudada carchi cosa dae su 2007? Cal’est, pro bois, su rolu de sos emigrados sardos pro defendere, avalorare e mantenner bia, pro ti narrer, sa limba sarda?
In custos urtimos annos amos bidu progressos mannos in contu de su movimentu linguisticu intreu. Sos partidos e sos movimentos indipendentistas e soberanistas ant cuminzadu a leàre in cunsideru seriu sas politicas linguisticas in sos programmas e in sos atos uffitziales; sos intelletuales sardos ant immannidu chircas, pubblicatziones e produtziones, dande vida a unu dibattitu mannu (chi at postu in mesu finas gente esterna a su movimentu) subr’a a s’importantzia politica de tenner una Limba Uffitziale chi siet limba natzionale pro totus sos sardos.
Semus ancora atesu dae su c’ant balanzadu cun sas gherras pro sa Limba, pro esempiu,  sos cumpanzos de Catalunnya o de Euskadi, ma est giustu puru chi bi sient modellos de sighire e “a bellu a bellu” sos signales sunt arrivande: bastat de bier su bellu tribagliu chi sunt faghinde in Thatari sos giovanos de “Su Majolu”.
Nois de Arbeschida semus cunvintos chi sa chistione de sa Limba depat tenner massima prioridade in d’una gherra de liberatzione natzionale comente cussa sarda. In custu sensu, dae pagu tempus a custa banda, chircamos de nos mover cun atos praticos: sunt in Sardu totu sas comunicatziones uffitziale riferidas in carchi modu a sa Sardigna (comunicados, articulos, cummentos a carchi fatu de cronaca, bolanteddos, manifestos, etc.), sunt in Sardu totu sas comunicatziones “internas” de su sotziu (mailing list), chircamos de faeddare e fagher faeddare in Sardu in sas iniziativas inue ischimos chi su publicu est fatu solu dae sardos.
Chircamos de fagher su massimu isfortzu pro impreare su sardu fintzas essende chie de un’ala de si’Isula e chie de s’atera. Est unu tribagliu chi, pensamos, si non cuminzat dae sos militantes de s’area anticolonialista, tando sa gherra nostra la podimos decrarare morta prima de cumintzare.

Cales sunt sas printzipales initziativas chi Arbeschida Sarda at organizadu pro abbarrare ligados cun sa Sardigna e sa cultura sua?
Faeddare de curtura in Sardigna nos est simple. Ca in sos urtimos tempos si sunt colados pro curtura sarda bascaramenes chi no sunt mancu folklore, ma istrochidura de cussu chi sos istranzos cherent bier de sos sardos.
Pro custu amos organizadu s’annu coladu un’atopu interessante meda dae su titulu “folklorizatzione e deculturatzione coloniale in Sardigna” inue Prof. Bustianu Pilosu (sotziu “Tenores Sardigna”) e prof. Antoni Buluggiu (rivista “Camineras”) ant ispiegadu a una platea ricca meda it’est Curtura Sarda e it’est Folkorizatzione, e cales sunt bistados sos efetos antropologicos e sotziales de su colonialismu culturale in sa terra. Dae sa die meda zente at cuminzadu a abaidare a sa produzione curturale sarda cun ateros ogros!
Atera opera de salvaguardia de sa curtura Sarda chi b’andamos fieros est su recuperu de s’opera teatrale “Pedru Zara” de Lenardu Sole, chi semus resessidos a torrare a sos teatros de s’Isula gratzias a s’azudu fundamentale de sa cumpanzia de teatru sardu “Elighelande” de Iscanu Montiferru. Pedru Zara fit dae sos annos ‘70 chi no beniat posta in atu; dae cando sa cumpanzia teatrale militante “S’Isciareu” (totu gente ligada a Su Populu Sardu) chi l’aiat cummissionada a Sole, si fit isorta. Unu peccadu mannu, dadu chi sos temas, mancari pensados in cussos annos, sunt bivos a dolu mannu fintzas oe: su disterru, su colonialismu industriale, sa gherra pro s’emancipatzione de su Populu.
Gai amos nadu, “cherimos torrare a pesare Pedru Zara dae sa tumba”!
Amos agatadu professionistas serios e capatzes comente sos amigos e sas amigas de Iscanu e in su giru de unu annu, sa “prima” fit cosa fata!
In Pisa innantis (dae innanti a 100 sardos disterrados) e in Nugoro a pustis..cun sa presentzia de Lenardu Sole, chi como at 90 e passa annos. A ratz’e soddisfatzione!
 

In sa foto: Giuanne Ledda
Sos istudiantes sardos in su disterru leant parte a sas initziativas bostras e s’interessant a sa Sardigna o in parte manna s’integrant cun sa realidade noa e differente inue istant pro istudiare?
A dolu mannu istudiantes sardos in Pisa chi benint a nos iscurtare bi nd’at tropu pagos in cunfrontu a sa potenzialidade chi bi diat poder esser: pensamos solu chi sas istatisticas de su DSU (ente per Diritto allo Studio Universitario toscano) nos faeddant de guasi 1400 sardos chi sunt pigados a Pisa pro istudiare!!
Sos sardos a Pisa sunt integrados comente si integrat onzi una comunidade in d’unu logu anzenu: istant bene, s’intendent - in d’unu certu sensu - “parte” de su contestu chi los ospitat..ma istant a contu issoro.
Sos piùs bivint in grupos “chirrados”, ant sos logos de frequentatzione issoro..fintzas sos tzilleris issoro! Capitat a s’ispissu de intender italianos nandenos “voi sardi siete fantastici ma state sempre “chiusi” tra voi”.

Chi siet a beru o chi siet macchìne, una cosa certa nos la narat custa afirmatzione: in foras, su sensu de identidade natzionale benit a campu pro su chi est: una cosa naturale, “fisiologica” de una comunidade “etnica” chi s’agattat in d’unu logu “ateru”.
Ma tando puite a sas iniziativas nostras amos quasi semper difficultades cun sos “numeros”? Ca sos sardos chi sunt inoghe, mancari su c’apo nadu innantis, no ant una cussentzia politica Sarda. No ischint nudda de su chi sutzedit in Sardigna e no ant sa gana de l’ischire piùs de cantu non cumportet su de si legher duas rigas in carchi gruppu de Facebook.
Su piùs de sos sardos chi bistant in Pisa torrant a iscoperrer sa Sardidade issoro, ma la bivent comente unu regionalismu piùs forte e singulare de sos ateros. Pagu s’interessant de su chi suzedit in bassu, foressiat cando bi sunt sas eletziones...tando si nd’ischidant e los intendes che puddas in s’arula. Ma totu sessat luego, e cando dimandamos de iscurtare sos ospites nostros chi benint dae Sardigna a nos faeddare de pitzinos cun su DNA modificadu dae s’inquinamentu, de anzones chi naschent cun duas concas, de fabbricas chi serrant, de zente chi si bochit ca non resessit a pagare Equitalia..tando..cun d’un’iscusa o s’atera, non los agatas.
Su fatu est chi su piùs de issos, in Sardigna, non bi cherent torrare. Sa Sardigna est pro a issos “su passadu”. Nois e medas ateros imbetzes, su cordone ombelicale no lu cherimos segare ca bidimos su de essere in Italia comente “unu passagiu”.
Sa realidade est custa a dolu mannu, est inutile a nos cuare. Su chi nos faghet sighire, in d’onzi manera, sunt cussas 20-30 pessones chi in carchi manera arrichint sos dibatitos in sos atopos e chi riconnoschent su tribagliu chi faghimos.
Nos faghet sighire a tribagliare s’amore pro sa terra nostra e s’isperantzia de bi poder torrare, una die.

Cales differentzias bi sunt intra s’universidade sarda e sa italiana, e pro cales rejones unu giovanu sardu isseperat una universidade italiana antis de una sarda? A nos podes fagher carchi esèmpiu?
Deo so sa pessone piùs pagu adatta a fagher unu cunfrontu ca apo istudiadu in Pisa e bastat. Ti poto narrer però chi so unu de sas mizas de sardos chi sunt bessidos dae sa Sardigna ca s’offerta formativa de tando (2001) fit tropu limitada: deo cherìo istudiare Ingenieria Informatiga e in Sardigna no bi fit, sa costa est simple.
Difatis, su piùs de sos sardos inoghe in Pisa istudiant cosas chi in Sardigna no bi sunt: Ingenieria Informatiga, Informatiga, Ingengieria de s’Automatzione...e cantu b’at.
Si andas a fagher unu cunfrontu - ti lu naro dae su chi intendo faeddande cun amigos e amigas chi ant connotu ambas sas realidades - nd’essit a pizu una Universidade Sarda ancora tropu male organizada: pagos servitzios e male cumbinados puru, esames chi si suvrapponent, cursos de calidade piùs bassa. No balet pro totu sas facultades..ma pro sas piùs, nachi eja. Custu est su chi intendo.
A pustis bi sunt cussos chi si cherent fagher un’esperientzia foras de domo..a tipu Erasmus. O cussos chi “fuent” a beru a beru, dae sa Sardigna: cussos chi deo giamo “gherras perdidas”.

Pro bois, est importante pro sos giovanos sardos de si podere cunfrontare cun realidades sotziales, culturales e politicas differentes dae sa sarda? Cal’est sa reatzione de sos istudiantes italianos innantzis a sas initziativas bostras?
Dipendet de chie faeddamos. Si ti cunfrontas cun sos italianos e resessis a lis fagher atzetare su fatu chi non t’intendes italianu - ca no·lu ses, mancari bi lis nerzant sos libereddos de s’iscola elementare - o su fatu chi sa Sardigna est una terra Coloniale pro s’Istadu issoro, tando est unu puntu in prus pro sa gherra  de liberatzione. Siet giaru: no est custu s’obietivu nostru..ma dadu chi semus in Italia, su cunfrontu est cosa de donzi die..e tucat de esser preparados!
Sos movimentos politicos italianos chi capitat de bi tenner carchi tribagliu paris e chi si ponent in cunfrontos nostros rispetande e cumprendinde a fundu sa Gherra de Liberatzione Nazionale Sarda sunt pagos a beru. A su chi podimos narrer nois in Pisa b’at solu casos de cumpanzos singulos de carchi grupu. Sos unicos chi, a livellu italianu, bi podes chistionare de Chistione Sarda e chi - in piùs - ti chircant pro lis nde faeddare sunt sos cumpanzos de su CPA de Firenze, sos de su Circulu “Partigiani Sempre” de Viareggio e sos circulos EHL (amigos de Euskal Herria) in tot’Italia. Totu su restu non sunt capatzes de un’analisi politiga libera dae pregiudissios.
Cun sas ateras realidades est piùs facile: amos otimos raportos cun d’unu sotziu politigu de disterrados albanesos chi cumprendet sas nostras positziones ca las assimizant unu pagu a sas issoro.
 


In s’universidade, a sezis in cuntatu cun ateros sotzios de istudiantes sardos in Sardigna, mascamente cun sos indipendentistas? Azis fatu mai carchi initziativa in paris, o tenies carchi initziativa chi pessade de faghere paris in su tempus benidore?
No no, a dolu mannu..e no diat esser malu a los connoscher. Anzis, est unu de sos discursos chi bessit a campu piùs a s’ispissu in sas assembleas nostras. Fintzas pro nos cunfrontare, pro cumprender sas diferentzias de contestu tra Sardigna e Disterru (no Italia..ma sardos in Italia), pro nos dare sugerimentos, pro pesare paris carchi atopu!
Podet esser chi su sotziu Zirighiltaghja siet un’intermediariu bonu pro nos atopare totu paris!

Comente giuicades s’esperientzia de Scida.2013, inue si sunt impignadas in paris pessone de tottas sas organizzatziones indipendentistas, lassandesi a palas pro sa prima borta sas differentzias e sos impeigos tipicos de sas dirigentzias politicas?
L’amos sighida cun atentzione manna..namos faghinde finas su “tifu eletorale” mancari chentza nde connoscher perunu militante!
“Scida”, ma gai comente Pesa e Su Majolu e totu, sunt sa prova piùs manna e cuncreta chi s’indipendentismu como est in tot’ue..e s’est assigurande unu tempus benidore meda prosperu.
S’auguriu nostru est chi sas listas, sos grupos, sigant a crescher semper de piùs, paris cun sos istudiantes chi, mancari no sient prontos a un’opera de militantzia, si “fident” de issos e los sigant in manera ativas in sas gherras culturale intro de sas istitutziones iscolastigas italianas in Sardigna.

Pessade chi, in su tempus benidore, siat possibile realizare unu movimentu indipendentista de istudiantes unicu, chi potat sestare unu caminu pro s’unificazione de su movimentu de liberatzione natzionale, interessande fintzas in d’una manera ativa e diretta istudiantes e traballadores in su disterru?
De “Su Populu Sardu” bi nd’at bistadu unu e bia e sos tempos fin ateros.
Si faeddamos abaidande su chi b’est como ti dia narrer chi, si bi diat essere, no at a esser cosas de su tempus imbeniente prus a curtzu. De siguru s’ambiente universitariu est piùs pagu “incuntaminadu” dae sas partiduras chi ancora oe sunt dividinde su movimentu indipendentista in generale..ma in d’onzi manera “prima o poi” cun custu ti bi depes cunfrontare.
Zertu..s’isperantzia de bier nascher e - puitte nono - de fagher parte de unu progetu de su genere no ant a morrer mai, ma innantis de pensare a custu depimos isperare chi benzat unu “fronte” politicu unicu indipendentista chi siet in gradu nessi de bogare a campu e tribagliare in manera cuncreta a una pàgia o pagu piùs de puntos cundivisos.

Comente sunt sas relatziones cun sas organizatziones indipendentistas sardas? Cale este su comportamentu issoro a bisu de sa realidade bostra e cale este s’idea bostra de collaboratzione politica pro sos annos chi benint?
In s’annu de sa fundatzione amos mandadu unu comunicadu “internu” a totu su movimentu: c’amos postu in mesu partidos e movimentos  indipendentistas e soberanistas, sotzios culturales, colletivos e militantes singulos de tando (2006).
In su documentu amos in pratiga fatu unu “suntu” de su manifestu e in piùs amos dadu un’analisi de su chi nde pensaimis de sa situatzione de su movimentu de liberatzione, bidindela dae foras.
B’at apidu reatziones bonas e malas..e calicunu no nos at mancu leadu in cunsideratzione, no ischimos puite.
Como, in d’una manera o in s’atera nos connoschent totus e in paritzos ant cretidu in nois e sighint a bi creer, reconnoschinde onzi die sos isfortzos nostros.

Podimos narrer chi cun sos piùs tenimos bonos raportos, ma no est capitadu de collaborare si nono cun pagas..supra de totus sas ateras, semus meda ligados cun su comitadu “Gettiamo le basi”.

Semus a intro de una campagna pre-elettorale e est probabile meda chi b’at a essere una competitzione intra prus listas indipendentistas, cada una a contu suo e contra a sas ateras, cun d’unu candidadu issoro e un’istrategia propria, fintzas cun aberturas pro sos politicos italianistas, comente sos de su dae pagu naschidu “Partito dei Sardi” de Paolo Manichedda e Franciscu Sedda. Comente la bidies e cale este s’opinione bostra?
Arbeschida no est unu movimentu partiticu e a nos lassare andare cun cummentos de preferentzia diat sonare feu pro sa natura nostra. Namos chi su cuadru generale no est pro nudda rassigurante. S’isperantzia nostra, comente cussa de una fita manna de sardos “votantes” (ca tantu est de cussu chi semus faeddande) est chi sos dirigentes de sos partidos indipendentistas resessant a “cagiàre” paris una piattaforma eletorale chi funzionet..una borta pro totus. Su progetu de Unidade Indipendentista o cussu de Convergentzia Natzionale propostu dae Ampi nos at agradadu meda ca rispondiat a cussa chi, segundu a nois, est sa falta piùs manna de su movimentu: s’unidade.
Est roba de macos pretendere unu “partidu de sos sardos”. Comente diat esser roba de macos a pretender unu movimentu indipendentista unicu; “totu paris ca semus totu indipendentistas”..bah! Su pluralismu bi cheret, guai chi manchet..ma nessi cussos 8-10 puntos programmaticos inue semus totu cuncordos, diant poder esser su purtu de partentzia pro una collaboratzione eletorale! Imbezes onzi borta binchent sos pilos in s’ou e sos personalismos.
Su trenu de sas occasiones istoricas si ch’est bell’e colande e ancora sa cosa no est cambiada: partidos noos cun gente betza, caras noas pagas e cussas pagas benint atacadas dae su movimentu prima de esser atacada dae sos ateros. Semper su bellu minestrone eletorale indipendentista. E sos pardidos italianos chi si frigant sas manos ca ancora non semus in gradu de rappresentare un’alternativa cuncreta e chi fetat a bi creer  e chi pongiat isperantzias serias a sos ogros de sos sardos.
Est giài dificile a balanzare sa fide de sos sardos in contu de politiga..si in piùs nos presentamos comente unu fiotu de berbeghes furadas..

Oc’annu best’istada una nova de importu mannu in s’iscola, cun carchi episodiu significativu: Ricardo Laconi, istudiante de 13 annos, at afrontadu s’esame de terza media in sardu; Elisa Melis, istudiante de 18 in s’alberghieru de Tortolì non l’at podidu faghere ca sa presidente de sa commissione s’est posta contra, siende chi non fiat sarda; finalmente, in Tattari, Marco Daga semper in s’alberghieru at fatu sa maturidade sua in sardu. Ite nde pessades de custos episodios? Podent agiudare sa creatzione de unu processu novu de affermatzione de s’identitade ispinghende ateros giovanos a faghere su matessi o, pro comente est s’iscola italiana (istoricamente contra a s’insegnamentu e a s’impreu de su sardu) ant a abbarrare pagos episodios?
Sicuramente si nos ispetamos aberturas dae parte de s’iscola italiana amos a abarrare a cascos. Custos episodios ant un’importantzia manna mancari, comente su fatu de Elisa Melis, no apant apidu esitu bonu.
S’importante est chi bi sient bistados e chi sa zente nd’epat faeddadu. Como semus a tres..si occ’annu chi benit arrivamos a 10 e a pustis a 30..a bellu a bellu su “fenomenu” at a diventare “normale”: tando amos a poder narrer de aer binchidu ..no sa gherra..ma una batalla manna meda!
S’importante est chi fetat “notizia”..ca, pro narrer, innoghe in Pisa puru unu giovanu de Lanuse’, Marco Solinas, at iscritu sa tesi de duttoradu in Sardu..ma nisciunu nd’at faeddadu.
In custu azuant meda s’opera de sas retes sotziales comente Facebook o Twitter..e, no pagu, s’azudu chi ant a dare sos babos e sa mamas e sos professores de sos pitzinos chi diant manifestare sa voluntade de faeddare in sardu in custas ocasiones ufitziales: sunt issos chi los devent ispronare a la sighire gài!

Cale contribudu podent donare sos istudiantes sardos in su disterru pro su chi pertocat sa gherra pro s’affermatzione e sa valorizatzione de sa limba nostra in s’iscola e in s’universidade?
“Gherrare pro torrare e torrare pro gherrare” comente naraiat su Populu Sardu. Dae su “continente” podimos fagher meda pro sos disterrados ma pagu pro su chi sutzedit in Sardigna. No est compitu nostru e fintzas cherinde, diat esser cosa impossibile de fagher cun criteriu..ca pro las mandare a dae innantis certas gherras, bi deves essere, las deves biver!
Su compitu nostru diat poder esser cussu de ponner sas esperientzias nostras a servitziu de chie tribagliat in cussu campu o cussu de lis dare boghe in continente pro faeddare de custos cambiamentos chi si sunt verificande in Sardigna. Ma pro chircare de cambiare a beru sas cosas bi devimos esser. B’at pagu de ite fagher.

Ite programmas tenies pro s’annu chi benit? Cali initziativas sezis organizzande?
Su programma definitivu no l’amos ancora pensadu. De sicuru in s’annu chi benit amos a presentare su liberu de Omar Onnis “Tutto quello che sai sulla Sardegna è falso”, amos a fagher un’initziativa subr’e sa luta de liberazione natzionale in Irlanda e una rappresentatzione teatrale contr’a sas bases.

Website: www.arbeschidasarda.org

Intervsita a cura de s’Assòtziu Zirichiltaggia
Austu de su 2013